W ostatnim czasie szkoły na całym świecie mierzą się z wyzwaniem, jakim jest edukacja prowadzona na odległość. Zawarte tutaj spostrzeżenia dotyczą głównie okresu od marca do czerwca 2020 roku i są opisem szeregu działań jakie podjęliśmy w szkole, aby sprostać temu wyzwaniu.
Poniższy tekst powstał w ramach inicjatywy mającej na celu wsparcie nauczycieli, dyrektorów szkół i środowiska edukacyjnego w nowej sytuacji.
Szkoła
Samorząd Miasta i Gminy Września 12 marca 2020, po konsultacji z dyrektorami gminnych jednostek zawiesił zajęcia w podległych mu szkołach. Jasne stało się wtedy, że szkoły będą musiały znaleźć sposób na dotarcie do uczniów i nauczycieli pozostających w domach. Powołałem wówczas zespół do spraw zdalnego nauczania, w skład którego weszli: dyrektor i wicedyrektorzy, szkolny lider ds. innowacji, lider edukacji informatycznej w klasach I-III, administrator szkolnych systemów LMS i e-dziennika oraz administrator infrastruktury IT. Głównym zadaniem zespołu było zaplanowanie działań polegających na zorganizowaniu zdalnego nauczania – czyli umożliwienie współpracy nauczycieli i uczniów z wykorzystaniem metod i technik pracy na odległość.
Wybór TEAMS jako głównego środowiska współpracy był oczywisty z kilku względów.
Po pierwsze, część nauczycieli i dyrekcja szkoły wcześniej używała tego narzędzia podczas realizacji projektów edukacyjnych z uczniami, ale również w trakcie prac dotyczących programowania rozwoju szkoły czy organizowania Konferencji Lepsza Edukacja. Po drugie, wskazane narzędzie funkcjonuje obecnie jako jeden z elementów środowiska o365, które kilka lat wcześniej zostało wdrożone w naszej szkole. Dostęp do TEAMS mieli wszyscy nauczyciele, uczniowie oraz administracja szkoły.
Pozostawało zatem wdrożyć do pracy pozostałych nauczycieli (Pozostawało do czego?), a uczniom odnowić dostęp do usługi. Wszyscy uczniowie i nauczyciele, w krótkim czasie mieli pełny dostęp do usługi TEAMS.
W tym samym czasie, korzystaliśmy z e-dziennika, który posłużył nam jako kanał komunikacyjny do wspierania rodziców i przekazywania ważnych informacji oraz dostępu do TEAMS dla uczniów. Przeszkoliliśmy w obsłudze TEAMS wszystkich nauczycieli. Podczas szkoleń ustaliliśmy model i zasady tworzenia zespołów uczniowskich i zadaniowych. Założony został zespół pod nazwą „Pokój nauczycielski” do którego zostali przypisani wszyscy nauczyciele. Utworzono zespoły robocze, między innymi Dyrekcja, Sekretariat, Zespół ds. zdalnego nauczania.
W momencie ogłaszania przez Ministerstwo Edukacji Narodowej wytycznych dotyczących zdalnego nauczania byliśmy już w kontakcie z wszystkimi uczniami i prowadziliśmy zdalnie zajęcia. Wcześniej korzystaliśmy także z innych rozwiązań LMS takich, jak NUADU, produkty firmy Learnetic, czy platformy wydawnictw, które dostarczają szkole podręczniki. W celu budowania optymalnych warunków i integrowania treści nauczania, nauczyciele zostali w różnych grupach roboczych przeszkoleni z funkcjonalności jakie dostarczają środowiska multimedialne.
Równolegle pracowaliśmy nad naszym priorytetowym zadaniem, czyli zapewnieniem opieki psychologiczno-pedagogicznej wszystkim uczniom i nauczycielom w tej nowej i zarazem trudnej sytuacji. W tym celu powołaliśmy Zespół Wsparcia Psychologiczno-Pedagogicznego, którego głównym zadaniem było monitorowanie sytuacji dotyczącej uczniów potrzebujących pomocy. Dzięki zaangażowaniu zespołu nie zgubiliśmy żadnego ucznia.
Nauczyciele
Cotygodniowe spotkania wszystkich nauczycieli umożliwiały zapewnienie im pomocy w trudnych sytuacjach, przekazywanie istotnych informacji, wymianę spostrzeżeń i doświadczeń oraz wskazywanie dobrych praktyk. Na spotkania całego grona pedagogicznego zapraszani byli eksperci zajmujący się metodyką pracy zdalnej, profesorowie wskazujący ciekawe metody pracy oraz pedagogiczne uwarunkowania i problemy związane z pracą w nowych warunkach. Szkoliliśmy się również poznając zasady pracy przed kamerą i savoire-vivre pracy w warunkach odosobnienia. Naszymi gośćmi byli wykładowcy konferencji „Lepsza Edukacja”: prof. Marlena Plebańska, prof. Stanisław Dylak, Maciej Kautz.
W celu rozpoznania potrzeb i problemów wynikających ze zdalnego nauczania przygotowaliśmy ankietę pt. „Nauczanie zdalne – formy wsparcia społeczności szkolnej”. W ankiecie pojawiło się kilkanaście pytań, np. z jakimi trudnościami najczęściej spotykają się Państwo podczas pracy zdalnej? W odpowiedziach znalazły się problemy.
Podczas cotygodniowych spotkań Zespół Wsparcia Psychologiczno-Pedagogicznego informował o swoich działaniach, przekazując nauczycielom istotne informacje dotyczące pracy z uczniami i rodzicami. Nauczyciele w mniejszych grupach (np. klasowych) analizowali sytuację poszczególnych uczniów, a dodatkowe zespoły wspierające dbały o właściwy przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi grupami. Bardzo ważnym elementem, na który każdego dnia zwracaliśmy uwagę było rozpoznawanie uwarunkowań domowych uczniów, np. trudnych warunków lokalowych, sprzętowych, potrzeby godzenia pracy zdalnej rodziców i czasu nauki ich dzieci.
Aby na bieżąco sprostać poszczególnym wyzwaniom, w pierwszej kolejności ze szkolnych zasobów wypożyczyliśmy potrzebującym uczniom i nauczycielom laptopy. Tam, gdzie było to niezbędne interweniowaliśmy w celu zapewnienia dostępu do Internetu. Permanentnie dbaliśmy o to, aby nikogo nie pozostawić bez pomocy i kontaktu z nauczycielami. Wychowawcy klas zapewniali węzeł komunikacyjny, pełniący w tym zakresie kluczową rolę, ponieważ odpowiadali za sprawne przekazywanie informacji do rodziców i uczniów oraz odpowiedzialni byli za monitorowanie sytuacji np. informowanie o braku dostępu do usług, czy innych problemach. Współdzielony przez wszystkich nauczycieli zasób pozwalał na bieżąco aktualizować dane przez osoby do tego upoważnione.
W ramach „multimedialnej twórczości” nauczyciele przygotowali opowieść w formule story telling pt. „Lokomotywa” W trosce o bezpieczeństwo uczniów na zakończenie roku szkolnego pojawił się kolejny materiał: „Przyjście lata”. Uczniowie klas ósmych pożegnali się ze szkołą przygotowując inscenizację pt.:
„A życie cudną jest podróżą”.
Niezwykle miłe i motywujące dla nas były podziękowania nadsyłane przez rodziców, za zaangażowanie i skuteczność prowadzonych działań podczas zdalnej pracy z uczniami.
Wspólnie z Fundacją Forum Inicjatyw Społecznych od dwóch lat realizujemy innowacyjny projekt „Code for Green”, którego celem jest wspieranie środowiska lokalnego w zakresie zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska z wykorzystaniem programowania. Działania projektowe zaplanowane w tym przedsięwzięciu przenieśliśmy do zdalnego nauczania. Młodzież uczestniczyła w webinariach prowadzonych przez przedstawicieli świata nauki. Uczniowie opracowywali i prezentowali swoje osiągnięcia wypracowane w tym czasie, dzieląc się nimi z pozostałymi uczestnikami projektu. Do tego celu wykorzystywaliśmy również TEAMS.
Perspektywy
Na bazie tych doświadczeń na początku roku szkolnego 2020/2021 opracowaliśmy w szkole plan wspierania nauczycieli, rodziców i uczniów na wypadek pojawienia się okoliczności, które zmuszą nas w całości lub częściowo do przejścia na zdalną pracę również w nowym roku szkolnym.
Odbyliśmy szkolenia dla wszystkich nauczycieli. Szkolenia zostały sprofilowane zgodnie ze specyfiką nauczanych przedmiotów i wiek uczniów. Podczas zajęć szkolnych wszyscy uczniowie wzięli udział w lekcjach, podczas których wykorzystywane są narzędzia zdalnej komunikacji. Dla rodziców najmłodszych uczniów przeprowadzone zostały szkolenia, których celem było wyposażenie ich w umiejętności pozwalające sprawnie wspierać dzieci w pracy na odległość.
W celu uniknięcia problemów z dostępem do sprzętu oraz rozwiązania problemu jakości połączeń internetowych, przygotowane zostały dla każdego z nauczycieli stanowiska do pracy zdalnej w szkole. Dodatkowym atutem tego rozwiązania jest dostęp nauczycieli do zaplecza pomocy naukowych i multimedialnych urządzeń peryferyjnych, które szkoła posiada: tablety graficzne, monitory i tablice interaktywne, rzutniki, umożliwiające również aktywne eksperymentowanie.
Jednym z największych problemów jest podtrzymanie aktywności i zainteresowania uczniów w trakcie pracy na odległość, dlatego postawiliśmy na intensywne wspieranie nauczycieli w stosowaniu projektowych metod pracy, pracy grupowej np. STEAM, Design Thinkink.
