W czasie pandemii edukacja zdalna zastąpiła tradycyjną edukację nagle i niespodziewanie. Nastąpiły znaczące zmiany organizacyjne w funkcjonowaniu szkoły – nauczyciele i uczniowie zostali zmuszeni do pracy na odległość z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych stacjonarnych i przenośnych oraz przestrzeni medialnej.
W niełatwej sytuacji znaleźli się nauczyciele. W ekspresowym tempie starają się pokonywać wszelkie bieżące trudności i uzupełniać braki związane z dobrami technologii informacyjnych, przygotowując jednocześnie materiały do prowadzenia zajęć w sieci. Wyzwanie to wiąże się to z koniecznością wyboru jednego z dostępnych w ofertach produktów cyfrowych programów (MS Teams, Zoom, Skype, GoogleClassroom, Moodle, Webex i in.) i poznania obsługi na poziomie pozwalającym na pracę zdalną. Uczniowie są zobowiązani dostosować się do wymogów stawianych przez nauczycieli, ponieważ każdy z nich może korzystać z innego oprogramowania w celu udostępniania materiałów dydaktycznych i do różnych form komunikacji.
Nauczyciele stosują cały wachlarz metod w kontaktach z uczniami, począwszy od najbardziej elementarnych, jak wysyłanie materiałów pocztą elektroniczną, po pracę na specjalnie przeznaczonej do nauczania na odleglość platformie e-learningowej LMS/LCSM. Przykre emocje połączone z bezsilnością pojawiają się wówczas, gdy występują problemy techniczne z nośnikiem, kłopoty z połączeniem z uczniami w sieci, co prowadzi do zaburzenia procesu dydaktycznego.
Komunikatory w zdalnym nauczaniu
Jednym z najbardziej popularnych programów do pracy zdalnej wchodzącym w skład pakietu MS Office 365 udostępnianym bezpłatnie jest aplikacja MS Teams. Opis obsługi programu trudno znaleźć w klasycznym podręczniku, co zapewne j spowodowane jest tym, że dopiero czas pandemii wywołał szerokie zainteresowanie nim wśród nauczycieli. Niewielu dotąd ekspertów podjęło się szczegółowego opisania programu do pracy zdalnej, a wydawnictwa potrzebują czasu na ich dystrybucję. Większe możliwości szkoleniowe stwarza Internet, gdzie z pomocą przychodzą zasoby sieciowe, publikacje producenta oprogramowania Mircosoft . Zachęcam do odwiedzenia kanału „EwangelistaIT” na youtube.com, gdzie od 4 kwietnia Mariusz Kędziora opublikował kilkadziesiąt filmów ukazujących pracę w MS Teams. Kilkuminutowe produkcje w sposób przystępny ukazują możliwości programu, szereg funkcji, pracę z uczniami w grupie. Mirosław Grodzki jest kolejnym autorem serii filmów na YouTube prezentujących pracę w MS Teams . Porady, w jaki sposób prowadzić zajęcia zdalne dostępne w Internecie, pojawiają się u kolejnych autorów . Każdy z nich przedstawia własne doświadczenia, a w połączeniu z portalem społecznościowym Facebook istnieje możliwość zadawania pytań autorom publikacji.
Office 365 Education to nie tylko aplikacja MS Teams. W skład pakietu wchodzą znane aplikacje: Word, Excel, PowerPoint, OneNote, OneDrive i inne. Udostępniane są dla szkół i uczelni bezpłatnie , posiadają rozbudowane (złożone) narzędzia. Aplikacja działa w chmurze i zaletą takiego rozwiązania jest to, że wszelkie prace wykonane przez uczniów, jak i aktywność nauczycieli przechowywane są w sieci na serwerach Microsoftu. Wadą takiego rozwiązania jest brak dostępu do zasobów w przypadku utraty poświadczeń logowania lub braku dostępu do Internetu.
Jakość połączenia internetowego jest bardzo ważna dla zapewnienia stabilności komunikacji, szczególnie online z wykorzystaniem kamery komputera. Za pomocą strony internetowej http://spedtest.net można zweryfikować szybkość Internetu zarówno przy nadawaniu (upload – istotny parametr przy wysyłaniu obrazu z kamery) i odbieraniu danych (download). W łączach asynchronicznych (np. ADSL ) różnice są znaczne i mogą ograniczać wysyłanie obrazu i dźwięku jednocześnie.
Powyższy przykład ukazuje znaczną różnicę pomiędzy dwoma wspomnianymi parametrami – jest to spowodowane asymetrycznym charakterem łącza.
Sytuacja jest jeszcze bardziej krytyczna, gdy do jednego punktu dostępowego (routera) podłączonych jest kilka urządzeń (komputery, laptopy, smartfony) i wielu użytkowników pracuje w jednym czasie, co w wielu domach jest obecnie normą. Poprawa jakości łącza leży poza możliwościami uczniów oraz nauczyciela. Niezbędna jest interwencja lub nawet zmiana operatora Internetu, o ile umożliwiają to warunki techniczne w danej lokalizacji.. Kolejną przeszkodą może okazać się limit danych narzucony przez operatora w przypadku dostępu radiowego. Przekaz wideo zużywa dużą ilość danych i przy kilkugodzinnej transmisji może dojść do wyczerpania jego limitu i utratę połączenia.
Ważnym zadaniem jest odpowiednie przygotowanie komputerów poprzez zaktualizowanie oprogramowania zarówno systemu operacyjnego, przeglądarki internetowej, jak i samej aplikacji do pracy zdalnej . Czynności konserwacyjne nie zawsze są brane pod uwagę przez użytkowników, a w istocie dają wymierne korzyści i zapewniają stabilną pracę komputera.
Aplikacja Office 365 nie jest jedynym oprogramowaniem przeznaczonym dla edukacji zdalnej. Propozycji na rynku technologii cyfrowych jest znacznie więcej i od inwencji nauczyciela zależy, z której skorzysta , a uczniowie winni dostosować się do wymagań im stawianych przez prowadzącego i wykazać się aktywnością w danym programie, sprawdzając zadania, pilnując terminów spotkań online oraz terminów oddania zadań.
Alternatywne oprogramowanie Google , Cisco jest również ciekawe i zaczyna budzić zainteresowanie wielu grup nauczycieli, którzy od miesięcy sukcesywnie zdobywają doświadczenia cyfrowe. Wspomniany youtube.com zawiera prezentację doświadczeń nauczycieli , którzy dzielą się swoimi filmami opublikowanymi po decyzji o zawieszeniu zajęć w marcu 2020 roku, a liczba odwiedzin prezentowanych materiałów świadczy o dużym zainteresowaniu aplikacjami.
Platformy internetowe
Spore zainteresowanie nauczycieli skierowane jest w stronę platformy e-learningowej Moodle. Dane globalne dotyczące jej implementacji świadczą o jej dużej popularności wynikającej z łatwej obsługi, licencji open source oraz ciągłego rozwoju i udoskonalania aplikacji przez informatyków z całego świata .
Pomimo podobnych funkcji oprogramowania platform e-learningowych do zajęć zdalnych, różnią się one konstrukcją, interfejsem, zasadami obsługi, techniką tworzenia zadań, sposobem zapisów, autoryzacją. Doświadczenia zdobyte podczas pracy z jednym wybranym programem pomagają w zrozumieniu zasad ogólnych, lecz nie są wystarczające, by bez dodatkowego przeszkolenia przerzucić się na inny. Kolejny problem pojawia się podczas migracji zasobów, całych kursów, kont uczestników do innych aplikacji z powodu braku pełnej zgodności pomimo istniejących standardów, na przykład SCORM .
Podsumowanie
Problemy występujące w pracy zdalnej, mnogość rozwiązań, trudności w dotarciu do właściwej dokumentacji świadczą o konieczności wymiany doświadczeń w sferze tworzenia materiałów dydaktycznych i wykorzystania potencjału aplikacji. Nauczyciele, uczniowie, ale także rodziny znalazły się w nowej sytuacji wymagającej zrozumienia i przystosowania się do innej formy edukacji. Zapewne rzeczywistość i przebywanie w przestrzeni medialnej nie daje gwarancji pełnego powodzenia. Proces dydaktyczny w sieci, komunikacja zapośredniczona, praca grupowa wymagają kompetencji nie tylko w sferze pedagogiki, psychologii, socjologii, filozofii, lecz również pewnej sprawności technologicznej. Być może jest to kwestią czasu kiedy nabędziemy właściwe doświadczenia, lecz konieczna jest kooperacja uczestników w edukacji zdalnej .
Przypisy
- Microsoft Teams – pomoc i informacje https://support.microsoft.com/pl-pl/teams – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- M. Kędziora, Ewangelista IT – EDUKACJA ZDALNA z Microsoft Teams, https://youtu.be/h22CcqJJhVk – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- M. Grodzki – praca w MS Teams, https://youtu.be/xJfJKgGlFA4 – [dostęp z dnia 28.06.2020 r.]
- W. Grabowski – Jak prowadzić lekcję w MS Teams, https://youtu.be/ZeTIUVv8Oyk -. https://www.facebook.com/waldemargrabowski.yt/ – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- Office 365 Education, https://www.microsoft.com/pl-pl/education/products/office – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- ADSL (ang. Asymmetric Digital Subscriber Line) – technologia umożliwiająca szerokopasmowy asymetryczny dostęp do Internetu.
- Aplikacja mierzy trzy parametry łącza użytkownika: tzw. ping (lub latency) – wartość opóźnień przesyłania najmniejszej możliwej ilości danych podawana w milisekundach (ms) im wartość jest mniejsza tym lepiej; download – prędkość pobierania danych z Internetu podawana w megabitach na sekundę (Mb/s, Mbps) – im wartość jest większa tym lepiej; upload – prędkość wysyłania danych do Internetu podawana w megabitach na sekundę (Mb/s, Mbps), im wartość jest większa tym lepiej. Aplikacja umożliwia przypisanie wyników testów do konta użytkownika i prezentacja ich w formie statystyk na wykresie po zalogowaniu. Podaję za: https://www.speedtest.pl/h/jak-dziala-speed-test [dostęp z dnia 27.02.2021 r.].
- Informację o wymaganej przepustowości Internetu dla MS Teams, Skype znajdziemy na stronie https://www.myteamslab.com/2019/10/microsoft-teams-bandwidth-usage-deep.html – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- zob. lista aktualizacji MS Teams https://support.microsoft.com/pl-pl/office/nowo%C5%9Bci-w-aplikacji-microsoft-teams-d7092a6d-c896-424c-b362-a472d5f105de [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- W. Kołodziejczyk, M. Strzelec, J.J. Czarkowski, Z oferty potentatów [w:] Zdalne kształcenie akademickie dorosłych w czasie pandemii, J. J. Czarkowski, M. Malinowski, M. Strzelec, M. Tanaś (red.), Wydawnictwo DIG, Warszawa 2020, s. 151–165.
- GoogleClassroom, https://support.google.com/edu/classroom/answer/6020279?hl=pl –– [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- Aplikacja do współpracy na żądanie, spotkań online, konferencji internetowych i wideokonferencji Cisco Webex https://www.webex.com/– [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- Jacek Haja prezentuje GoogleClassroom – https://youtu.be/zAW-4iXR6kc – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.]
- Statystyki platform MOODLE https://stats.moodle.org/ – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.].
- Standard SCORM reguluje i opisuje sposób tworzenia kursów tak, aby była możliwość ich przenoszenia pomiędzy systemami LMS/LCMS.
- Z. Nowakowski, Zdalne nauczanie – kilka przemyśleń i propozycji https://www.youtube.com/watch?v=JHXlpDT3MuY&t=32s – [dostęp z dnia 27.02.2021 r.].
Bibliografia
1. Kołodziejczyk W., Strzelec M., Czarkowski J.J. (2020). Z oferty potentatów [w:] Czarkowski J.J., Malinowski M., Strzelec M., Tanaś M. (red.), Zdalne kształcenie akademickie dorosłych w czasie pandemii, Wydawnictwo DIG, Warszawa 2020.
2. Kody QR do materiałów dostępnych w Internecie
