Elementy teatralne w edukacji polonistycznej w szkole podstawowej

We wspomnianym rozporządzeniu mowa jest o koniecznym podziale na grupy przy nauce języka obcego, jeśli liczebność klasy wynosi więcej niż 24 uczniów^[1]. Oznacza to, że w klasach liczących minimum 25 osób nauka języka obcego odbywa się w dwóch grupach: 12 i 13 osobowej. I tu rodzi się pytanie… dlaczego taka zasada nie dotyczy zajęć z języka ojczystego? Tym bardziej, że również zajęcia informatyczne są dzielone na grupy w zależności od liczby posiadanych w szkole komputerów, a na zajęciach wychowania fizycznego w grupie nie może być więcej niż 26 osób^[2].

I tu ponownie pojawia się pytanie… dlaczego? Język polski jest sam w sobie przedmiotem nietypowym. Po pierwsze, dlatego że warto byłoby go rozbić na dwa osobne. Jeden dotyczący literatury i nauki o literaturze, interpretacji i analizy tekstów, czy poprawnej wymowy, drugi dotyczący gramatyki, ortografii, języka, interpunkcji. Po drugie, dlatego że jeśli chcemy naprawdę uczyć języka (w tym języka ojczystego), to powinniśmy robić to w możliwie najmniejszych grupach  

Powodów tego typu rozważań jest wiele. Po pierwsze, język polski jest pierwszym językiem, z którym styka się młody człowiek zaraz po narodzinach. Po drugie, jeśli mamy problem z poprawnym budowaniem zdań w języku ojczystym, mówimy nieskładnie, nie znamy zasad dotyczących struktur języka, mamy pewne obawy przed wypowiedziami publicznymi, to jak możemy poprawnie mówić i pisać w języku obcym? Być może stąd tak wielu uczniów polskich szkół ma problem z komunikowaniem się w języku obcym na forum klasy.

W dzisiejszym świecie, w którym coraz większy nacisk kładzie się na indywidualizację procesu nauczania, nauczyciel powinien mieć możliwość utrzymania stałego kontaktu z uczniem, po to żeby niczego nie przeoczyć, bo to zbudowanie wzajemnej relacji między uczniem i nauczycielem (o której dużo i trafnie mówi Rita Pierson^[3]) jest dzisiaj najważniejszym wyzwaniem edukacji.

Dzisiaj nie powinno chodzić o to, by „jakoś przeżyć” lekcję, ale o to, by jak najwięcej z niej „wynieść”. Inaczej mówiąc, edukacja (szczególnie ta w zakresie posługiwania się językiem polskim) powinna koncentrować się nie na tym, żeby uczeń w klasie był anonimowy, ale by czas przez niego tam spędzony był wykorzystany w możliwie najbardziej efektywny sposób, a jednocześnie na tym, żeby uczniowie czuli zaufanie i mogli mieć pozytywną relację ze swoim nauczycielem. To oznacza także celowe dobieranie zadań i przykładów do potrzeb poszczególnych dzieci, tak by ćwiczyć i korygować tak w mowie jak i piśmie ich błędy na bieżąco. Idąc dalej, to oznacza także odejście np. od zadawania recytacji utworów literackich tylko po to, żeby nauczyciel mógł wpisać ocenę do dziennika. Recytacja powinna być celowa i służyć osiągnięciu innych umiejętności – np. pięknego mówienia, właściwego akcentowania wyrazów, czy pokazać uczniom, że mogą także poddać tekst interpretacji (również tej krytycznej). Recytacja, która kończy się na samym tylko powiedzeniu wiersza nie powinna dzisiaj mieć miejsca. „Coś” z tym wierszem trzeba potem zrobić – wyjaśnić, wytłumaczyć, wskazać środki poetyckie, czy też poddać ten tekst analizie, a najlepiej zastosować w poezji dramę^[4], uwspółcześnić tekst do realiów dzisiejszych uczniów.

Wspomniana wcześniej interpretacja tekstu jest nader cenna dla młodych ludzi – często prezentują oni inne spojrzenie na literaturę, „przefiltrowują” utwór przez własne doświadczenia, uczucia i emocje, dzięki czemu tekst ten może stać się łatwiejszy do zrozumienia i odbioru, mimo że został napisany np. 300 lat wcześniej. Taki system nauki powoduje także to, że – pracując w małej grupie – uczymy się zasad współżycia społecznego, pracy w zespole, osiągania i wyznaczania celów, kulturalnego wyrażania własnego zdania i argumentowania, czy też dyskusji oraz przekonywania do swoich racji. Kolejną ważną umiejętnością, którą wtedy naprawdę jesteśmy w stanie wykształcić jest umiejętność aktywnego słuchania i uczestniczenia w zajęciach, coś czego nie da się zrobić w klasie liczącej 20 osób. Język mówiony – jak np. w przedstawieniach teatralnych – to aktywność w pełni wielomodalna, angażująca całe ciało, wzbudzająca emocje, i podczas samego mówienia jak podczas słuchania – tu także jesteśmy aktywni swymi mikro ruchami, poczynając od aktywnej wyobraźni. i aktywnego słuchania  (czytelnie pokazują tu załączone zdjęcia). 

Dzięki pracy w małej grupie nauczyciel ma szansę nie tylko poznać oczekiwania ucznia, ale także na bieżąco monitorować jego postępy. Należy też zadać przewrotne pytanie, jaki sens ma dzisiaj nauka w dużych grupach, w dużej klasie? Uczeń w dużej klasie musi czekać na swoją kolej, najczęściej pracuje sam lub w parze, bo praca w grupach staje się praktycznie niemożliwa.

Praca w mniejszej grupie przynosi lepsze efekty, łatwiej kogoś zmotywować do pracy, czy dostosować tempo i materiały lekcyjne do potrzeb danej grupy. Wówczas też nauczyciel ma czas, żeby faktycznie popracować nad słownictwem danego ucznia – zwrócić uwagę na błędy, potknięcia, omyłki, wymowę i ją na bieżąco korygować, przećwiczyć z nim i wskazać dlaczego powinien mówić poprawnie. Takie rozwiązania spowodują, że indywidualizacja procesu nauczania nie będzie tylko suchym zapisem, ale stanie się faktem i rzeczywistością polskiej szkoły.